Het NRO analyseerde studies over het begrijpen van informatieve teksten wanneer die van een scherm of papier gelezen werden. De conclusie? Leerlingen begrijpen teksten beter als die verrijkt zijn met interactieve elementen. Maar voor platte teksten - zonder verrijkingen - blijkt papier de beste drager, al is het nog onduidelijk waarom dat (nu nog) zo is (Kennisrotonde, 2023).
Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek financiert en coördineert het onderwijsonderzoek in Nederland, met als doel de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren. De conclusies in deze blogpost komen uit een artikel gepubliceerd op de Kennisrotonde. Daar stellen onderwijsprofessionals vragen aan het NRO, die vervolgens een literatuurstudie doet.
De informatie is betrouwbaar, omdat het NRO een neutrale partij is die zich voor de conclusies van deze whitepaper baseerde op gedegen wetenschappelijk onderzoek en meta-studies (overzichtsonderzoeken).
Het rapport gaat over het begrijpen van informatieve teksten*. Teksten om iets uit te leren dus, zoals een traditioneel schoolboek of onze Lernova-lesmethodes. Daarbij maken de auteurs (Kennisrotonde, 2023) een onderscheid tussen platte teksten en verrijkte teksten.
Een platte tekst definiëren de auteurs als informatieve teksten zoals in een studieboek. De onderzoeken vergelijken het tekstbegrip tussen lezen op papier en exact hetzelfde blad op een scherm.
Verrijkte teksten zijn teksten waar extra mogelijkheden zoals interactieve vragen met feedback, multimediale toevoegingen en extra tools (zoals notities nemen) aan zijn toegevoegd.
* De schrijvers geven aan dat er bij verhalende teksten nauwelijks een verschil in begrip is.
Wanneer teksten verrijkt worden met vragen en interactieve mogelijkheden, dan vergroot dat het begrijpen van de informatie, met name voor zwakke lezers. De onderzoekers (Kennisrotonde, 2023) specifiëren daarbij de versterkende interactieve elementen, die ook in de Lernova-lesmethodes aanwezig zijn.
De onderzoekers stellen vast dat interactieve vragen stellen doorheen het leesproces een manier is om het tekstbegrip te verhogen.
Dat zit uiteraard verwerkt in de interactieve elementen in de ‘opbouw-pagina’ in de Lernova lesmethodes. Als leerkracht heb je zicht op de antwoorden van de eerste poging van de leerlingen, en welke fouten ze dan eventueel maken. Zo zie je altijd of leerlingen geconcentreerd zijn bij het beantwoorden van vragen.
Bekijk hoe de navigatiebalk nog meer structuur geeft in de lesmethodes
Een andere verrijking die onderzoekers (Kennisrotonde, 2023) noemen, is het nemen van interactieve notities. Ook daar heb je als leerkracht de volledige controle. Wanneer je de opdracht geeft om goede notities te nemen bij de tekst, kan jij de kwaliteit opvolgen want je kan de notities van leerlingen inkijken en zelfs downloaden. Wanneer leerlingen onderling notities vergelijken, beschouwt de Kennisrotonde (2023) dit als een versterkende factor. Ook dit is door de downloadmogelijkheid een optie in de Lernova lesmethodes.
Bekijk de meerwaarde van digitaal noteren.
Voor platte teksten toont onderzoek aan dat het begrip beter is wanneer die op papier gelezen worden. Waarom? Dat is momenteel onduidelijk.
Voorlopig kunnen de auteurs (Kennisrotonde, 2023) alleen gokken waarom een scherm minder effectief zou zijn. Als mogelijke oorzaken vermelden ze de onaangepaste opmaak van de teksten aan het schermformaat, de kwaliteit van de schermen of de gewoonte om scannend te lezen van schermen.
Wij zien in het rapport (Kennisrotonde, 2023) in ieder geval een aanwijzing dat onvoldoende aandacht voor opmaak aan de basis kan liggen van die ‘scherminferioriteit’. Bij het lezen op tablets en e-readers — die meer aangepast zijn voor ‘boeken achter glas’ — is er namelijk geen (Fontaine et al., 2021) tot een klein (Delgado, 2023) verschil met lezen op papier.
Verzorgde schermteksten (met goede tekstkwaliteit, goede tekststructuur en een prettige opmaak) voorkomen dat leerlingen afdwalen (Clinton, 2021 zoals geciteerd in Kennisrotonde, 2023).
Daarom zijn teksten in Lernova lesmethodes uitermate aangepast aan consumptie op een computerscherm. Later in dit artikel meer daarover.
Bovendien blijkt het medium geen verschil meer te maken bij heel jonge kinderen (Florit et al., 2022). Het is nog te vroeg om definitieve conclusies te trekken. Maar het is een indicatie dat het nadelige effect van schermlezen over generaties heen kan verdwijnen.
Als leerkracht heb jij de volledige controle. Laat je leerlingen van een scherm of papier lezen? Dat bepaal je zelf.
Alle theorie in de Lernova lesmethodes is beschikbaar als een digitale download (om zelf te printen) of gedrukt te bestellen. Zo kunnen leerlingen ook zonder laptop studeren.
Korte teksten zijn verrijkt met interactieve elementen om het begrip te versterken. Langere leesteksten voorzien we ook als download. Jij behoudt de controle over hoe de leerlingen die tekst aanpakken.
Downloads zijn vanaf schooljaar 2024-25 geïntegreerd in de trajecten.
Lange teksten of elementen die beter tot hun recht komen op papier vind je als download.
Het rapport van de NRO geeft een aantal aanbevelingen voor optimale schermteksten. Ook met die aanbevelingen is rekening gehouden in het platform van Lernova.
Interactieve video’s, interactieve oefeningen, kaarten, wetenschappelijk rekenmachine, flashcards … alles is geïntegreerd in één helder platform achter één enkele login. Leerlingen hoeven dus nooit te wisselen tussen websites of wachtwoorden te onthouden. Dat is niet alleen efficiënt, maar voorkomt ook afleiding.
Teksten in de Lernova lesmethodes zijn gemaakt op een scherm, bedoeld voor een scherm. Deze digital-first aanpak zorgt ervoor dat teksten geoptimaliseerd zijn om te lezen op een digitaal toestel. Lange leesteksten maken we beschikbaar als printklare download.
Naast een optimale leesbaarheid, zorgen we voor extra visuele structuur op de pagina’s. Door de tussentitels op de pagina in de linkerkantlijn te tonen*, is het altijd duidelijk waar je bent op de pagina. Deze tussentitels refereren bovendien naar de doelen van het traject, waardoor die altijd helder zijn voor een leerling.
* Vanaf september 2024
Bij elke ontwikkeling wordt het platform getest op alle soorten schermen. Van een kleine Chromebook tot laptop met hoge resolutie, het platform past zich automatisch aan. Op het sobere platform zijn de teksten altijd optimaal leesbaar.
Wil je graag aan de slag gaan met Lernova en de meerwaarde van multimediale lesmethodes zelf ervaren? Schrijf je in voor één van onze online vaksessies en krijg meteen gratis toegang tot jouw vak!
